ABD’de aylar süren seçim yarışı son buldu…
Kesin olmayan sonuçlara göre Donald Trump, ABD’nin 47. başkanı oldu.
YENİ DÖNEM BAŞLIYOR
Dünya liderleri, Beyaz Saray’a geri dönen Donald Trump ile ilişkilerini geliştirmek istiyor.
Bu durum liderlerin Trump ile halihazırda ne tür ilişkilere sahip olduğuna bağlı olacak.
Katil Binyamin Netanyahu siyasi hayatta kalan bir dostunu kutlarken, Ukraynalı Vladimir Zelensky daha cesur bir tavır almak zorunda kalacak.
İŞTE LİDERLERİN TRUMP’A BAKIŞ AÇISI
Hindistan lideri Narendra Modi ve Suudi Prens Muhammed bin Selman gibi diğerleri ise diğer ABD yönetimleri altında katlanmak zorunda kaldıkları kurallar olmadan anlaşmalar arayacaklar.
İşte Trump’ın yeni Amerika’sında hangi liderlerin kârda ve hangilerinin zararda olacağına bir bakış…
KAZANANLAR
TÜRKİYE CUMHURBAŞKANI RECEP TAYYİP ERDOĞAN
Türkiye ihtiyatlı bir iyimserlik içinde olabilir. Erdoğan ve Trump arasında samimi bir iletişim geçmişi var.
Erdoğan sık sık telefonla konuşuyor, hatta Trump’tan “dostum” diye bahsediyor
Biden döneminin aksine, Trump’ın başkanlığı Erdoğan’a Washington’da daha doğrudan erişim sağlayabilir.
Trump’ın savaş karşıtı duruşu ve ticarete odaklanması da Erdoğan’ın işine yarayabilir.
Ancak Erdoğan’ın İsrail karşıtı söylemi ilişkileri gerginleştirebilir ve Türkiye’nin son dönemde Çin ile işbirliğini artırma çabaları zorluklara yol açabilir.
HİNDİSTAN BAŞBAKANI NARENDRA MODİ
Trump’ın dönüşü, yurtiçinde Hindu milliyetçisi politikaları ve yurtdışında yargısız infaz iddiaları nedeniyle eleştirilere maruz kalan Modi için bir destek oldu.
Modi ve Trump yakın kişisel bağlara sahipler, sık sık birbirlerini kamuoyu önünde övüyorlar ve birbirlerini dost olarak adlandırıyorlar.
Trump yönetimi, Kanada’nın Hindistan hükümetini muhaliflere karşı işlediği iddia edilen cinayetlerden sorumlu tutma çabasını desteklemeyebilir.
Trump’ın Rusya’nın Ukrayna’daki savaşını sona erdirmek için bir anlaşma müzakere etme sözü de Modi’ye, Hindistan’a ucuz petrol ve askeri teçhizat sağlayan Moskova ile yakın ilişkilerini sürdürmesi için alan açıyor.
Buna karşın Biden yönetimi, Modi temmuz ayında Moskova’da Putin ile görüştüğünde Yeni Delhi’ye karşı hayal kırıklığını dile getirmişti.
RUSYA DEVLET BAŞKANI VLADİMİR PUTİN
Putin, Trump’ın geri dönüşünü Batı’daki bölünmelerden faydalanmak ve Ukrayna’da daha fazla kazanım elde etmek için bir fırsat olarak görüyor.
ABD’nin yeni başkanının NATO müttefiklerinin birliğini zorlaması ve ‘Önce Amerika’ politikasıyla Ukrayna’ya yardımın geleceğini şüpheye düşürmesi bekleniyor.
Ancak Trump’ın öngörülemezliği, Kremlin’de Trump’ın Putin’i bir anlaşmaya zorlamak için kısa vadede çatışmayı tırmandırabileceği ve bunun nükleer bir çatışma gibi felakete yol açabilecek sonuçlar doğurabileceği endişesine yol açıyor.
SUUDİ ARABİSTAN VELİAHT PRENSİ MUHAMMED BİN SELMAN
Krallığın fiili yöneticisi, ABD ile önemli bir güvenlik anlaşmasını güvence altına almak için uzun süredir durmuş olan çabaları yeniden canlandırma fırsatı görecektir.
Ekibiyle birlikte İsrail ve bir dizi Arap ülkesi arasında diplomatik bağların kurulmasını sağlayan İbrahim Anlaşması’nı hazırlayan Trump’ın, bu anlaşmayı Suudi Arabistan’ı da kapsayacak şekilde genişletmeye büyük önem vermesi bekleniyor.
İsrail’in krallıkla barış anlaşması yapmasını sağlayabilirse, Washington’da ABD’nin güvenlik şemsiyesini Suudi Arabistan’a genişletmek için siyasi destek sağlayacak ve ekonomiye odaklanmasına ve İran’dan gelebilecek olası tehditlere karşı korkularını hafifletmesine olanak tanıyacaktır.
İTALYA BAŞBAKANI GİORGİA MELONİ
Meloni sadık bir şekilde Atlantik yanlısı olsa da esasen aşırı sağcı bir politikacı olmaya devam ediyor ve ABD seçimlerini kim kazanırsa kazansın onunla çalışacağına söz vermiş olsa da, Elon Musk ile olan yakınlığı muhtemelen yeni ABD Başkanı’nın beğenini kazanmasına yardımcı olacaktır.
Kendisini NATO, AB ve Beyaz Saray arasında bir kanal olarak konumlandıracaktır. Meloni’nin eski baş diplomatik danışmanı Francesco Talò “Trump Beyaz Saray’a gelirse NATO dağılmaz, bunu daha önce de yaşadık ama işler daha da zorlaşacak. Diğer büyük tema ise Çin, ancak biz Avrupalıların ABD ile Çin arasında arabulucu olamayacağımızı anlamalıyız. Biz Batı’nın bir parçasıyız ve Batı birlik içinde kalmalı. Bu da her ne pahasına olursa olsun ticaret savaşlarından kaçınmamız gerektiği anlamına geliyor” dedi.
İSRAİL BAŞBAKANI BİNYAMİN NETANYAHU
Giden Başkan Joe Biden ile gergin bir ilişkisi olan Netanyahu, Beyaz Saray’a uzun zamandır müttefiki olan birinin gelmesini memnuniyetle karşılayacaktır.
Trump’ın ABD’nin İsrail’e verdiği desteği pekiştirmesi muhtemel. Biden, İsrail’in ABD’nin terörist grup olarak tanımladığı Hamas’a karşı yürüttüğü savaştan Filistinli sivillerin zarar görmesinden duyduğu endişe nedeniyle bazı askeri yardımları durdurmuştu.
ABD’nin yeni lideri, Netanyahu’nun İran’ın vekillerine karşı mücadeleyi sürdürme konusundaki ısrarına ve daha büyük bir bölgesel savaşın fitilini ateşleme riskine rağmen müstakbel bir Filistin devletini reddetmesine de daha sempatik yaklaşacaktır.
KUZEY KORE LİDERİ KİM JONG UN
Belki de Trump’ın dönüşünü en çok memnuniyetle karşılayan Kuzey Kore lideri Kim Jong Un’dur.
Kim ve Trump, Trump’ın ilk döneminde mektuplar ve iki zirve toplantısı aracılığıyla sıcak bir ilişki kurdular, ancak sonuçta bu ilişki bozuldu ve Kuzey Kore’nin Amerikan anakarasına ulaşabilen nükleer başlıklı füze arayışını sona erdirecek bir anlaşmaya varılamadı.
Kim o zamandan bu yana Amerika’nın tüm diyalog yaklaşımlarını elinin tersiyle itti ve Kuzey Kore’nin kitle imha silahları cephaneliği genişledikçe Putin’e yakınlaştı.
Trump’ın dönüşüyle Kim, bölgedeki Amerikan askeri varlığını azaltmanın yanı sıra ABD, Japonya ve Güney Kore arasında artan askeri bağları zayıflatmak için bir fırsat umuyor olabilir. Trump’ın ilk döneminde ABD iyi niyet göstergesi olarak Güney Kore ile askeri tatbikatlarını azaltmıştı.
MACARİSTAN BAŞBAKANI VİKTOR ORBAN
Trump’ın diktatör tarzı liderliği nedeniyle övdüğü beş dönemlik milliyetçi lider, ABD’deki cezai kovuşturmalar sırasında iktidara dönüşü uzak bir ihtimal gibi görünürken bile onu överek Trump’ın zaferi üzerine Avrupa’daki en cesur bahsi oynamıştı.
Şimdi Orban kendisini Trump’ın Avrupa’daki adamı olarak konumlandırıyor ve bir sonraki ABD başkanıyla olan kişisel bağlarının, otokratik eğilimleri ve Rusya yanlısı tutumları nedeniyle kara koyun olarak görüldüğü AB’deki konumunu güçlendireceğini umuyor.
Orban, Trump’ın Rusya’nın Ukrayna’daki savaşını hızla sona erdirmesini ve demokratik gerilemesi nedeniyle ABD’nin Macaristan üzerindeki baskısını azaltmasını bekliyor.
ARJANTİN DEVLET BAŞKANI JAVİER MİLEİ
Arjantin Devlet Başkanı Trump’ın zaferine büyük bir bahis oynadı ve kazandı.
Şubat ayında ABD lideriyle ilk kez bir araya gelen Milei, yeniden seçilmesini dilerken ona ne kadar “harika bir başkan” olduğunu söyleme fırsatını kaçırmadı.
Milei, ikinci bir Trump hükümetinin Uluslararası Para Fonu’nda dengeleri Arjantin lehine değiştireceğini umuyor; tam da ülke şu anda yürürlükte olan 44 milyar dolarlık rekor programın yerini alacak yeni bir anlaşma ararken. Arjantin lideri de Musk ile yakınlaşıyor.
İkili bu yıl en az üç kez bir araya geldi ve milyarder, şirketlerinin Arjantin’de yatırım yapmanın yollarını aradığını söyledi.
KAYBEDENLER
UKRAYNA DEVLET BAŞKANI VLADİMİR ZELENSKY
Trump’ı tebrik eden ilk dünya liderlerinden biri oldu ancak bu durum Kiev’de Cumhuriyetçilerin zaferinden duyulan derin endişeyi gizlemiyor.
Ukrayna, Trump’ın Rusya ile barış görüşmelerinde toprak vermesi ve mali ve askeri desteği kesmesi için baskı yapabileceğinden endişe ediyor. ABD yönetimindeki değişiklik, Rusya’nın ilhak ettiği dört bölgede Ukrayna’dan daha fazla toprak koparmak için yürüttüğü kampanyada yavaş yavaş ilerleme kaydettiği bir döneme denk geliyor.
Biden Ukrayna’nın NATO hedeflerini destekleme konusunda isteksiz davranırken ve Batı silahlarıyla Rus topraklarının derinliklerine saldırmasına izin vermeyi reddederken, Trump’ın savaşı “24 saat içinde” sona erdirme sözü önceliğinin krizden çıkmak olduğunu gösteriyor.
İRAN CUMHURBAŞKANI MESUD PEZEŞKİYAN
İran şu ana kadar Trump’ın yeniden başkan olmasının etkilerini görmezden geldi ancak bu durum Tahran’ın yaptırımların vurduğu ekonomisi üzerindeki baskıyı hafifletmek amacıyla göz diktiği nükleer programı konusunda diplomasi yolunu kapatıyor.
İsrail’in önemli bir destekçisi olan Trump, Beyaz Saray’daki son döneminde Tahran’a karşı “maksimum baskı” politikası uygulamıştı.
İlk döneminde uyguladığı katı ABD cezalarını daha da sertleştirerek İran’ı daha da izole etmek isteyebilir.
Ancak Trump aynı zamanda son yıllarda değişen ve İran’ın “azami baskı” tutumunu destekleyen iki ülke olan Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri ile bağlarını onardığı bir bölgeyle karşı karşıya kalacak.
ÇİN DEVLET BAŞKANI Şİ CİNPİNG
Şi için Trump’ın zaferi kötü bir zamanda geldi. Trump’ın %60’lık gümrük vergisi tehdidi Amerika ile ticareti mahvedecek ve Çin ekonomisini ayakta tutan tek büyük parlak noktayı ortadan kaldıracak.
Ayrıca, Şi hükümetinin büyümeyi artırmak ve yatırımcı güvenini sabitlemek için büyük bir teşvik paketini uygulamaya koyduğu bir dönemde daha fazla belirsizlik yaratıyor. Ve Komünist Parti’nin asla sevmediği bir şey olan genel belirsizliği de beraberinde getiriyor.
Yine de bazı parlak noktalar var. Çin’de geniş ticari çıkarları olan Musk, Trump’ın kulağına sahip olduğunu gösterdi.
Cumhuriyetçi Trump ayrıca ABD’nin, Pekin’in kendi demokrasisi olduğunu iddia ettiği Tayvan’ın yardımına koşup koşmayacağını da sorguladı.
Trump’ın ticari dengesizlikler konusunda Avrupa Birliği’ne sataşması ve ABD’nin Asyalı müttefiklerine yönelik güvenlik taahhütleri konusundaki kararsızlığı da Şi’ye Biden döneminde bozulan diplomatik ilişkileri düzeltmek için biraz alan sağlayabilir.
JAPONYA BAŞBAKANI SHİGERU ISHİBA
Seçim zaferi, uzun süredir iktidarda olan koalisyonun son ulusal seçimlerde çoğunluğu kaybetmesinin ardından G7’yi bir arada tutmaya çalışan en yeni lider üzerinde yeni bir baskı oluşturuyor.
Trump defalarca Japonya’nın ABD ile olan ticaret fazlasını bir sorun olarak göstermiş ve Japonya’nın Amerikan güçlerinin en büyük daimi yabancı konuşlanması olan yaklaşık 55,000 askerlik ABD askeri varlığı için daha fazla ödeme yapması çağrısında bulundu.
Japonya daha önce ABD ordusu için daha fazla ödeme yapma çağrılarını savuşturmuştu ancak mevcut anlaşma 2026 yılında yenilenecek.
Japonya ayrıca ABD’nin kısıtlamaya çalıştığı Çin’e çip üretim ekipmanı ihracatı konusunda da Trump’ın ek baskısıyla karşı karşıya kalabilir. Japonya’nın daha önce Trump’tan gelen taleplerle başa çıkabilmesinin bir nedeni, ABD liderinin merhum Başbakan Shinzo Abe ile genellikle golf oyunları üzerinden kurduğu yakın ilişkiydi.
Ishiba’nın golf oynadığı bilinmiyor ama Japonya’nın ABD’nin üzerindeki yükün bir kısmını azalttığını ve ittifaklarını derinleştirmeye yardımcı olduğunu söyleyebilir.
MEKSİKA DEVLET BAŞKANI CLAUDİA SHEİNBAUM
Meksika, Trump’ın gümrük tarifeleri planını nasıl uygulayacağını öğrenmeye hazırlanıyor, bu plan yakın tedarik yoluyla kuzey komşusuna ihracatı artırma hedefine engel olabilir.
2026’da Kuzey Amerika ülkeleri arasındaki serbest ticaret anlaşmasının gözden geçirilmesi de bir başka endişe kaynağı.
Trump’ın, ABD’nin seçim öncesinde sınır göçünü azaltmasına yardımcı olan baskılarına rağmen Meksika’ya mali baskı uygulamakla tehdit ettiği göç konusu da gündemde.
Eski Başkan Andres Manuel Lopez Obrador’un Trump ile samimi bir ilişkisi vardı, hatta görevden ayrılmadan birkaç ay önce onu “güçlü ve vizyoner bir adam” olarak nitelendirmişti.
Bu halef, Meksika’nın kuzey komşusuyla ilişkilerinin iyi olduğunu söyledi ancak şu anda ekonomi bakanı olan Marcelo Ebrard tarafından yürütülen ticaret müzakerelerini tanımlama şekli nedeniyle Trump’ı azarladı.
İNGİLTERE BAŞBAKANI KEİR STARMER
Amerika’nın geleneksel Batılı müttefiklerinden çok azı Trump’a karşı İşçi Partisi liderinden daha zor bir noktadan başlıyor.
Göreve başlayalı henüz dört ay olan Starmer, Cumhuriyetçi kampanyanın sol eğilimli partisini Demokrat aday Kamala Harris için kampanya yürütmek üzere gönüllüler göndermekle suçlamasının ardından Trump’la şimdiden çirkin bir tartışma yaşadı.
Starmer, 6 Ocak 2021’de ABD Kongre Binası’nın basılmasını “demokrasiye doğrudan saldırı” olarak nitelendirdi ve Dışişleri Bakanı David Lammy 2017’de dönemin ABD Başkanı için “kadın düşmanı, neo-Nazi sempatizanı bir sosyopat” dedi.
Daha yakın bir zamanda, milyarder sanayicinin Twitter’da Birleşik Krallık’taki aşırı sağcı ayaklanmaların iç savaşa yol açacağını düşünmesinin ardından Musk ile kamuoyu önünde bir kavgaya tutuştu.
Starmer, Birleşik Krallık’ın ABD ile nispeten dengeli ticaretini ve tarihsel olarak güçlü savunma harcamalarını öne çıkarabilse de, bu tür siyasi farklılıklar Trump’ı Anglo-Amerikan ilişkilerinin hala “özel” olduğuna ikna etmesini zorlaştırabilir.
FRANSA CUMHURBAŞKANI EMMANUEL MACRON
Macron halihazırda Trump ile çalışma deneyimine sahip ve bu da ona Avrupalı meslektaşlarına kıyasla değerli bir tecrübe kazandırıyor.
Nitekim Trump’ın ilk döneminde iki lider Eyfel kulesinin tepesinde bir akşam yemeği de dahil olmak üzere gösterişli bir ittifak sergiledi.
Macron X’te “Dört yıl boyunca yaptığımız gibi birlikte çalışmaya hazırız” diye yazdı. Trump’ın dönüşü Macron’un AB ekonomileri arasında daha derin bir entegrasyon yoluyla AB’yi güçlendirmeye yönelik alametifarikası olan çabalarına da ivme kazandırabilir.
Görünüşe ve Avrupa’nın elinin güçlenme ihtimaline rağmen, ticari gerilimlerin yeniden alevlenmesi halinde Fransa’nın ekonomik olarak kazanacağı çok az şey ve kaybedeceği çok şey var.
Trump’ın Google gibi büyük teknoloji şirketlerini vergilendirme konusunda Fransa’yla mücadeleyi tekrarlaması halinde bu durum hızla gerçekleşebilir. Dört yıl önce köpüklü şarap, peynir ve makyaj malzemelerine yönelik gümrük vergileri kıl payı önlenmişti ve bu anlaşmazlığın özü hala çözülmedi.
BREZİLYA DEVLET BAŞKANI LUİZ INACİO LULA DA SİLVA
Trump’ın Brezilya’daki müttefiki ise Lula’nın başlıca siyasi rakibi olan eski Devlet Başkanı Jair Bolsonaro.
Lula, Trump’ın dönüşünün, destekçileri geçen yıl göreve gelmesinden sadece bir hafta sonra hükümetine karşı ayaklanma girişiminde bulunan Bolsonaro liderliğindeki muhafazakar siyasi hareketi cesaretlendirebileceğinden endişe ediyor.
ABD seçimlerinin arifesinde Lula, Harris’in zaferi için dua ettiğini söyledi ve Trump’ın 2021’de yeniden seçilmeyi kaybettikten sonra Kongre Binası’nda antidemokratik ayaklanmaları teşvik ettiğini ekledi.
Brezilya maliye bakanlığı ve merkez bankası da Trump’ın gümrük vergileri ve kamu harcama planlarının enflasyonu körükleme ve küresel fonlama maliyetlerini artırma riskleri nedeniyle etkilerinden endişe duyuyor.
Ancak Brezilya, Trump’ın Çin’e gümrük vergisi uygulaması halinde, ABD’nin ithalatı için Brezilya pazarına yönelmesi gerekeceğini düşünüyor.
ALMANYA ŞANSÖLYESİ OLAF SCHOLZ
Trump’ın Angela Merkel’den nefret etmesi ABD-Almanya ilişkilerinde büyük bir gerilime yol açtı ve Scholz onun maliye bakanı ve halefiydi, dolayısıyla bu bağlantıyı koparması zor olacak.
Almanya, Trump’ın otomobilleri ve ticaret fazlasıyla on yıllardır süren takıntısının hedefindeydi ve kendisini bir kez daha ateş hattında bulacak. Almanya’nın otomotiv sektörü, Avrupa’nın en büyük ekonomisindeki en büyük endüstri ve Trump’ın uygulamayı planladığı yüksek ABD ithalat tarifelerine oldukça açık.
Scholz ve iktidardaki koalisyonu, bir sonraki ABD başkanı olarak Trump yerine Harris’i açıkça tercih etti. Trump’ın bu yorumları gözden kaçırmış ya da unutmuş olması pek olası değil.
Dolayısıyla Scholz’un bir X gönderisinde Trump’ı tebrik eden alçakgönüllü mesajının boşa gitmesi pek olası değil.
Ayrıca Trump’ın kazandığı gün, Scholz’un hükümeti kendi maliye bakanı Christian Lindner’in ayrılmasıyla dağılıyor ve şimdi erken seçim çağrısı yapıyor.
Kaynak: www.ensonhaber.com
